DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI BỆNH VIÊM GAN

DINH DƯỠNG CHO NGƯỜI BỆNH VIÊM GAN

Trong những năm gần đây, người ta ý thức hơn về vấn đề dinh dưỡng trong việc bảo trì sức cũng như chữa trị bệnh tật. Tuy "ăn để sống, chứ không phải sống để ăn", chúng ta không nên chỉ ăn dể sống "qua ngày". Ăn đúng cách có thể giúp phòng ngừa bệnh tật, hoặc thuyên giảm nhiều triệu chứng khác nhau. Tuy nhiên nói thế thì dễ, làm thì khó. Ngoài sự hiểu biết sâu xa về các lọai dinh dưỡng, người muốn ăn đúng cách cần một ý chí cương quyết và bền bĩ. Ăn đúng "kiểu", chưa chắc đã ăn đúng cách. Ăn uống kiêng khem "cực khổ", chưa chắc sẽ tạo cho cơ thể chúng ta một môi trường thuận lợi. Nếu chúng ta ăn gạo lức muối mè ngày này qua tháng nọ, chẳng hạn; hoặc ăn chay trường một cách tuyệt đối mà không để ý đến các chất đạm hoặc chất bổ khác nhau, cơ thể chúng ta sẽ thiếu dần nhiều chất dinh dưỡng một cách kinh niên, và từ đó đưa đến nhiều bệnh tật. Mặt khác, một số các thức ăn tuy rất ngon miệng, nhưng nếu ăn quá nhiều có thể đưa đến nhiều bệnh tật khác nhau.

Dinh dưỡng cho người bệnh viêm gan được phân biệt tuỳ theo bệnh trạng của mỗi cá nhân:
1. Người bị viêm gan cấp tính (Acute Hepatitis)

2. Người bị viêm gan mãn tính (Chronic Hepatitis).

3. Người bị chai gan (Liver Cirrhosis) hoặc ung thư gan (Liver Cancer).

THỨC ĂN CHO NGƯỜI VIÊM GAN CẤP TÍNH:

Như đã trình bày trong bài Bệnh Viêm Gan, khi bị viêm gan cấp tính gây nên bởi vi khuẩn viêm gan A, B, C, D và E, hoặc viêm gan do các loại thuốc men, rượu bia,v.v...bệnh nhân có thể bị đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, ói mửa. Những bệnh nhân nầy nếu bị ói mửa liên tục, phải nhập viện để tiếp tế thức ăn thẳng vào mạch máu. Nếu chỉ hơi nôn nao khó chịu, họ không cần nhập viện. Họ có thể dùng các thức ăn nhẹ, không dầu mỡ, không nhiều gia vị. Thường nên ăn nhiều vào buổi sáng. Ăn trễ hơn, người bệnh dễ buồn nôn hơn. Nếu bị đầy bụng dễ nôn sau khi ăn, họ nên ăn ít một và chia thành nhiều bữa trong ngày. Để bệnh chóng lành, bệnh nhân nên ăn nhiều năng lượng (calories) hơn bình thường. Năng lượng nầy rất cần thiết trong việc hồi phục những tế bào gan nói riêng và toàn cơ thể nói chung. Tránh dùng quá liều các loại thuốc có thể làm hại đến gan nhiều hơn, chẳng hạn như thuốc Tylenol (Acetaminophen). Nên tránh uống rượu và bia. May mắn thay, đa số triệu chứng của bệnh viêm gan cấp tính từ các loại vi khuẩn viêm gan, nếu có, chỉ kéo dài vài ngày tới vài tuần. Một khi gan bình phục, bệnh nhân có thể ăn uống lại bình thường mà không phải kiêng cữ gì cả.

THỨC ĂN CHO NGƯỜI VIÊM GAN MÃN TÍNH:

Bệnh nhân viêm gan mãn tính trong những giai đoạn đầu khi bệnh chưa nặng thường vẫn cảm thấy bình thường, mặc dù gan của họ trở nên yếu dần mỗi ngày. Ăn uống cũng như tiêu hoá thức ăn ban đầu cũng chưa gặp một trở ngại nào, ngay cả khi gan bị tàn phá một cách đáng kể. Cho đến nay Hội Y-Sĩ Đoàn Hoa Kỳ chưa có lời khuyên hay thực đơn đặc biệt nào về thực phẩm cho người bị viêm gan mãn tính. Ngoài việc loại bỏ những nguyên nhân đưa đến bệnh viêm gan, như chữa trị bệnh viêm gan vì vi khuẩn viêm gan B, C, tránh uống rượu bia, tránh uống các loại thuốc có thể làm hư gan hoặc chỉ nên uống thuốc khi thật cần thiết, v.v...Người bị viêm gan mãn tính vẫn tiếp tục ăn uống bình thường mà không phải lo sợ gì cho lắm. Họ chưa bắt buộc phải tránh ăn thịt, muối hay phải hoàn toàn kiêng cữ lòng đỏ trứng gà, trứng vịt, thức ăn nhiều chất béo hoặc cholesterol,v.v...Nếu cần họ có thể uống mỗi ngày một viên multivitamin. Ngoài thuốc bổ thông thường họ cần uống thêm thiamine và folic acid, nhất là nếu họ bị viêm gan vì uống rượu bia quá nhiều trong một thời gian quá lâu.

THỨC ĂN CHO NGƯỜI BỊ CHAI GAN & UNG THƯ GAN:

Trong trường hợp nầy, khả năng hoạt động của gan đã bị suy giảm rất nhiều. Gan không còn cung cấp cho cơ thể đầy đủ những hoá chất và chất đạm cũng như không thể loại bỏ các chất độc, chất dơ và cặn bã trong người. Người bị chai gan vì thế dễ bị phù thủng. Nước ứ đọng trong người làm bụng sình trướng. Bệnh nhân thường đau bụng tiêu chảy, đi cầu ra máu hoặc đôi khi ói ra máu. Vấn đề dinh dưỡng bấy giờ cần phải kiểm soát một cách kỹ lưỡng với sự giám sát của bác sĩ.

Người bị chai gan không nên ăn quá 2 grams muối mỗi ngày, nghĩa là ít hơn một thìa cà phê muối. Một cách giản dị, đừng chấm thêm nước mắm, xì dấu hoặc rắt thêm mắm muối vào thức ăn đã bầy lên bàn. Ăn quá mặn, nước sẽ ứ đọng trong bụng. Trong một số trường hợp bệnh phải uống thêm thuốc loại tiểu. Để tránh bệnh loạn trí (hepatic encephalopathy), bệnh nhân nên cắt giảm tiêu thụ chất đạm từ động vật như thịt, cá, trứng gà/vịt, sữa. Không nên dùng quá 0.8 gram chất đạm từ động vật cho mỗi ký lô trọng lượng mỗi ngày. Ammonia từ chất đạm của thịt nếu tăng quá cao sẽ làm bệnh nhân trở nên mệt mỏi, buồn ngủ, thiếu minh mẫn, kém tỉnh táo và nếu nặng hơn sẽ loạn trí, hôn mê bất tỉnh. Mặt khác, người ta nhận thấy chất đạm từ thực vật như đậu nành, đậu hũ dễ ăn hơn và có thể tránh được những hậu quả của bệnh loạn trí. Vì thế, người bị chai gan, nên ăn rau quả nhiều hơn thịt. Họ có thể ăn từ 70 đến 80 gram chất đạm từ thực vật mỗi ngày. Ăn nhiều rau và thức ăn chay khác còn mang lại một lợi điểm khác không kém quan trọng. Đó là bớt bón. Ngay cả bệnh tiểu đường cũng có thể suy giảm nếu ăn nhiều chất xơ, bì sợi hơn.

Ngoài các loại thuốc bổ dùng cho người bệnh viêm gan mãn tính, Bác sĩ có thể sẽ cho uống thêm Vitamin K từ 2.5 đến 5.0 mg mỗi ngày, nếu bệnh nhân có khuynh hướng chảy máu, hoặc các chất khoán như Magnesium glunate, Zinc sulfate,v.v...

Người bị chai gan cần phải ăn thật nhiều chất xơ để tránh bị táo bón. Trung bình họ cần đi đại tiện ít nhất 2 đến 3 lần mỗi ngày. Một lần nữa điều nầy nhấn mạnh sự cần thiết của rau và trái cây trong việc trị bệnh nói chung và bệnh viêm gan nói riêng. Khi đi cầu nhiều lần trong ngày, chất Ammonia từ phân sẽ giảm đi và bớt được hấp thụ vào máu hơn. Người ta cũng nhận thấy yoghurt và sữa hoặc chất men Lactobacillus acidophilus nếu dùng đúng cách có thể hoá giải chất Ammonia trong phân.

Tóm lai, thực phẩm cho người chai gan và ung thư gan trở nên rắc rối và phức tạp hơn nhiều so với dinh dưỡng cho người chỉ bị viêm gan trong những giai đoạn đầu. Bệnh nhân chai gan mất dần khả năng loại bỏ nhiều chất độc khác nhau trong cơ thể nên dễ bị ngộ độc. Thức ăn thông thường hằng ngày nay cũng có thể nguy hại nếu ăn quá nhiều hoặc quá ít. Thực phẩm cần được lựa chọn kỹ lưỡng hơn, và cách thức cũng như giờ giấc ăn uống cũng phải thay đổi vì cơ thể người bị chai gan yếu dần. Họ thường cảm thấy uể oải, thiếu sinh lực, ăn không ngon, bụng không đói, miệng không muốn ăn, phần vì mùi vị thức ăn thơm ngon ngày xưa nay trở nên khó chịu, lợm giọng buồn nôn. Bệnh nhân vì thế nếu không được chữa trị đúng cách thì sẽ lìa trần sớm hơn. Sau đây là một vài mẹo vặt có thể giúp người bị chai gan thoải mái hơn trong vấn đề ăn uống hằng ngày:

THUỐC BỔ GAN:

Nói đến dinh dưỡng chúng ta không thể không đề cập đến thức ăn và cỏ cây dùng trong việc chữa bệnh và phòng ngừa bệnh tật. Người ta vẫn cho rằng "ăn gì bổ nấy" : Ăn gan bổ gan, Ăn óc bổ óc. Tiếc thay câu này không được đúng cho lắm. Gan tuy chứa đựng nhiều chất đạm và khoáng chất khác nhau, tiêu thụ nhiều gan có thể làm gan bị hư hại nhanh chóng hơn. Người Việt có khuynh hướng phân biệt thực phẩm thành hai loại. Thức ăn "nóng" và thức ăn "mát". Khi gan bị nóng, dùng thức ăn "mát" sẽ giúp gan đỡ viêm hơn. Thí dụ điển hình cho thức ăn "mát" để trị bệnh "nóng" gan là artichoke, nói theo tiếng Pháp là artichaud. Một số các nhà vạn vật thiên nhiên cho rằng artichoke dự trử nhiều chất cynarin với khả năng bảo vệ và duy trì tế bào gan. Họ cũng tin rằng chất hoá học này có khả năng kích thích sự di chuyển của chất mật bào tiết từ gan xuống túi mật. Vì thế, nhà thuốc tây Pháp bào chế thuốc artichoke với tên là Chophytol. Tuy nhiên, công hiệu của artichoke trong việc chữa trị bệnh viêm gan chưa được chứng minh và công nhận bởi cơ quan FDA và Hội Y-Sĩ Đoàn Hoa Kỳ.

Một trong những thức ăn khác rất thịnh hành trong dân gian dùng để chữa trị bệnh viêm gan là tỏi. Tỏi với hai chất hoá học Germanium va Selenium vẫn được xem như một chất thiên nhiên có khả năng tẩy độc, khử trùng và làm các mạch máu dẻo dai hơn. Tiếc thay, tỏi vẫn chưa được chứng minh một cách khoa học về công dụng chữa bệnh sưng gan. Hơn nữa trong tỏi có rất nhiều chất Sulfur, nên nếu ăn quá nhiều tỏi, chúng ta có thể bị ngộ độc, da bị nổi ngứa, đau bụng, tiêu chảy, đôi khi đi cầu ra máu hoặc làm tuyến giáp trạng thay đổi bất thường.

Có lẽ thuốc đã và đang là Milk Thistle. Các nhà sản xuất thuốc này cho rằng chất Silibum Marianum trong loại cỏ gai này có khả năng bảo vệ cho gan không bị tàn phá bởi nhiều chất hoá học khác nhau. Tuy nhiên, cũng như hầu hết các lọai thuốc cỏ cây khác, thí nghiệm về công dụng cũng như về các phản ứng phụ của thuốc còn rất thô sơ và thiếu sót. Người ta cũng khuyến cáo rằng uống thuốc này có thể gây trở ngại trong việc hấp thụ thức ăn và nhiều loại thuốc khác nhau.

Ngoài những loại thuốc điển hình kể trên, người ta tìm thấy rất nhiều các loại thuốc cỏ cây, củ hột dước nhiều tên khác nhau, được bán riêng hoặc trộn chung với các dược thảo khác. Từ sụn cá mập đến dầu cá thượng đẳng, DHA, từ sâm Cao ly đến cao hổ cốt, từ trái nhàu Noni đến Pentaphy, từ nấm shitake đến Huang Qi,v.v...Và như thế, mỗi năm công dân Hoa Kỳ chi khoảng 6 tỷ Mỹ kim cho các loại thuốc Bắc, Nam khác nhau, đa số là thuốc gia truyền với nhiều công thức và pha chế khác nhau, nên thiếu những nghiên cứu khoa học và kiểm soát lâu dài.

Tóm lại, có lẽ tất cả các loại thức ăn hay dược phẩm đều có khả năng bồi bổ cơ thể của chúng ta không ít thì nhiều, không bằng cách này thì bằng cách khác. Nhưng sự bồi bổ và khả năng trị bệnh của thức ăn cũng như các loại dược thảo thịnh hành này có công hiệu đủ để chúng ta dùng trong việc chữa trị bệnh viêm gan hay không cần được chứng minh rõ ràng hơn.

Một lần nữa, nếu thức ăn hoặc cỏ cây được dùng trong việc chữa bệnh, chúng phải xem như một loại thuốc với tất cả những phản ứng chính và phụ. Trước khi được bầy bán trên thị trường, tất cảcác loại thuốc tây phải trải qua những cuộc nghiên cứu vô cùng phức tạp và tỉ mỉ do Bộ Thực và Dược Phẩm FDA ( viết tắc bởi chữ Foods and Drugs Administration) đặt ra và kiểm soát.

Vì các loại thuốc cỏ cây vẫn được xem như thực phẩm nên chưa được kiểm soát một cách kỹ lưỡng. Và như thế những hiệu quả và hậu quả lâu dài của đa số các loại thuốc này vẫn chưa được sáng tỏ và cần được suy xét kỹ lưỡng hơn.
Theo : http://www.erct.com
Bác Sĩ Hồ Ngọc Minh